της Ερασμίας Μπίτσικα
Στο εν λόγω άρθρο επιχειρείται να συνδεθεί η φιλοσοφία του Επίκουρου με την Εγκληματολογία στο πεδίο της Πρόληψης, με απλά λόγια ότι το έγκλημα περιορίζεται δημιουργώντας ευτυχισμένους ανθρώπους.
1.Εισαγωγή
Πολλοί ίσως να απορούν απόψε για την παρουσία μιας Εγκληματολόγου σε ένα συμπόσιο Φιλοσοφίας και δη του Επίκουρου.Το πρόταγμα, κυρίες και κύριοι, του ευ ζην, αφορά έντονα τις κοινωνικές επιστήμες, ιδιαιτέρως δε την εγκληματολογία, που αναζητά τρόπους ώστε ο σύγχρονος άνθρωπος να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το κακό που τον περιβάλλει και να μπορέσει να ζήσει χαρούμενος χωρίς ταραχή και ανασφάλεια. Οι Εγκληματολόγοι φροντίζουν να παρακολουθούν και να ερευνούν τις παθογένειες που προκαλεί το έγκλημα και να προτείνουν στην πολιτεία μέτρα και πρακτικές που δεν θα επουλώνουν μόνο προσωρινά τις πληγές από τα εγκληματικά επεισόδια αλλά και θα αποτρέπουν μελλοντικές άσχημες καταστάσεις μέσω της πρόληψης.
Μπορεί ο άνθρωπος να θωρακιστεί απέναντι στην λαίλαπα των ακραίων φαινομένων εγκλήματος που διαποτίζουν την καθημερινότητά του, εάν στραφεί στην φιλοσοφία, εν προκειμένω στο φιλοσοφικό οικοδόμημα του Επίκουρου, με εφόδια την ευθύνη, την αληθινή γνώση της φύσης και καλλιεργώντας την φιλία και την παρρησία στις σχέσεις του; Μπορεί να αποτρέψει τη δική του τάση να εγκληματήσει; Η θέση μας είναι ότι ένας Επικούρειος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη μα ούτε και μπορεί να είναι εγκληματίας. Και ότι η διδαχή και ο ενστερνισμός των αξιών της Ε.Φ. περιορίζουν την εκδήλωση εγκληματογόνων παραγόντων, όσοι από αυτούς βέβαια δεν επηρεάζονται από την βιολογία.
2. Το έγκλημα στον Λουκρήτιο
Γνωρίζουμε ότι ο Επίκουρος έζησε όπως κι εμείς σήμερα σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο, έναν κόσμο μεταστροφής από τον δημόσιο πολίτη της κλασσικής εποχής, στο ιδιωτικό άτομο μιας κοσμοπόλεως, όπου ελλόχευαν κάθε λογής απρόσμενοι κίνδυνοι. Πολλά χρόνια μετά τον Επίκουρο, την ίδια κατάσταση βιώνει -στο τέλος δηλαδή της ελληνιστικής εποχής- και ο Τίτος Λουκρήτιος Κάρος, του οποίου την επέτειο της ανακάλυψης ενός αντίγραφου του περίφημου ποιήματός του, De Rerum Natura, γιορτάζουμε απόψε. Ο ίδιος, Ρωμαίος αριστοκράτης, βαθύς γνώστης της ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας, ζούσε σε μια εποχή άρρωστη και διεφθαρμένη, καθώς από την ιστορία μαθαίνουμε ότι το πρώτο μισό του 1ου π.Χ αιώνα σημαδεύτηκε από συνεχείς και άγριες πολιτικές και κοινωνικές διαμάχες. Η καταπίεση, η αγριότητα, η πλεονεξία, η πολυτέλεια, η σεξουαλική εξαχρείωση, οι δωροδοκίες, οι δολοφονίες και οι αυτοκτονίες κυριαρχούσαν σε κλίμακες αδιανόητες ακόμη και για τον Επίκουρο. Την “κόλαση” αυτή, όμως, πίστευε ο Λουκρήτιος ότι είναι δυνατόν, χάρη στον Επίκουρο να την μετατρέψει σε “παράδεισο”.
Στο τρίτο από τα έξι βιβλία του έργου του De rerum natura (Για την φύση των πραγμάτων), όπου ο Λουκρήτιος, εξυμνώντας αρχικά τον Επίκουρο ως “στολίδι του γένους των Ελλήνων” (“o Graiae gentis decus”) και πριν ακόμη αναλύσει τις επικούρειες θέσεις για τον θάνατο και την ατομική δομή της ψυχής και του νου, αναφέρεται και στο έγκλημα. Έγραψε, λοιπόν, ότι ο δυνατός φόβος συγκλονίζει το νου και δημιουργεί συμπτώματα “στα μέλη του σώματός του”, (τραυλισμό, χλωμάδα, παράλυση, κατάρρευση από τρόμο, εφίδρωση) και ότι ο φόβος του θανάτου κάνει τον άνθρωπο να μισεί την ζωή του και να περνάει στην εγκληματική πράξη. Για τον Λουκρήτιο, όπως και για τον Επίκουρο, ο φόβος του θανάτου είναι αυτός που ταράζει συθέμελα την ανθρώπινη ζωή του ανθρώπου χωρίς να τον αφήνει να απολαύσει την ζωή του.
Λέει χαρακτηριστικά ότι “όσοι εγκληματούν και είναι στιγματισμένοι, βρίσκουν καταφύγιο στην θρησκεία, εξαιτίας αυτού του φόβου (στ.48-54), ζουν σε ανασφάλεια (στ.55-56) και αναζητώντας να ξεφύγουν από τα βάσανά τους εγκληματούν πάλι (στ.68-73) είτε πλουτίζοντας εις βάρος των άλλων είτε με το αίμα των συμπολιτών τους, είτε κάνοντας φονικά κατ'εξακολούθηση, είτε προδίδοντας πατρίδα και γονείς (στ.85) είτε επινοώντας πολλές φορές οι ίδιοι τον θάνατό τους.
Αυτό το σκοτάδι της ψυχής που οδηγεί τον άνθρωπο στο έγκλημα, ο Λουκρήτιος αποδίδει στον φόβο του θανάτου και προτρέπει στην παρατήρηση και ορθή ερμηνεία της φύσης για να τον καταλύσει και να έλθει η ηρεμία στον άνθρωπο. Επισημαίνεται, στο σημείο αυτό, ότι ήδη στα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου αιώνα ήταν υπαρκτή η παρουσία και η συμβολή της ψυχολογίας για την αιτιολογία του εγκλήματος. Προσπάθεια ερμηνείας της εγκληματογένεσης επιχειρήθηκε και από ψυχαναλυτική σκοπιά, αλλά δεν είναι του παρόντος να αναπτυχθούν εδώ εν λόγω θεωρίες.
Αντιλαμβανόμαστε ότι ο Λουκρήτιος περιγράφει το παρόν του σαν να μιλάει για το δικό μας παρόν: παγκοσμιοποίηση, ελεύθερες μετακινήσεις ατόμων & προϊόντων, ένας κόσμος με άτομα μπερδεμένα, με φόβο για το παρόν και άγχος για το μέλλον. Πράγματι ο άνθρωπος σήμερα κινείται στα άκρα: ή τρέχει να προλάβει να ικανοποιήσει τις επιθυμίες τις δικές του ή των άλλων με πανικό και χωρίς κρίση ή παθητικοποιείται αδιαφορώντας για τα κοινά ή την δική του εξέλιξη, αφήνοντάς τα όλα σε άλλους.
Επιπλέον, λόγω της υπερέκθεσής του στην βία, ο άνθρωπος σήμερα “εκπαιδεύεται” σε αυτήν, εκπαιδεύεται στην αισθητική κακοποίηση και την απαξίωση της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο φόβος για το έγκλημα και το άγχος να καλύπτει με μανία και άμεσα τις επιθυμίες του και όχι μόνο τις βασικές ανάγκες, τον οδηγεί να νιώθει διαρκή ανασφάλεια, παρατεταμένη ταραχή και να υφίσταται πληθώρα ψυχοσωματικών επεισοδίων, να εξοργίζεται και φυσικά πολλές φορές να προβαίνει σε αντικοινωνική συμπεριφορά, παρέκκλιση ή παραβατική πράξη, να γίνεται δηλαδή άδικος.
Θυμίζουμε την Κύρια Δόξα 17: “Ο δίκαιος αταρακτότατος, ο δ' άδικος πλείστης ταραχής γέμων”, μτφρ: ο δίκαιος είναι απόλυτα ατάραχος, ενώ ο άδικος είναι γεμάτος με την μέγιστη ταραχή και την ΚΔ 35: "Όποιος παραβαίνει στα κρυφά κάτι από όσα έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους οι άνθρωποι για να μην βλάπτουν και να μην βλάπτονται δεν θα έχει ποτέ την βεβαιότητα ότι τελικά δεν θα φανερωθεί, ακόμα και αν η πράξη του έχει μείνει προς το παρόν κρυφή χιλιάδες φορές. Γιατί είναι άδηλο κατά πόσο θα μείνει το ίδιο κρυφή έως την στιγμή του θανάτου του".
3. Όψεις της σύγχρονης εγκληματικότητας
Αποστροφή και πικρία μας δημιουργεί η ανάγνωση και μόνο σε αριθμούς της κατάστασης της εγκληματικότητας στην Ελλάδα της κρίσης, στην Ευρώπη της ανασφάλειας αλλά και διεθνώς. Εξωφρενικά διογκωμένος είναι και αυτό που ονομάζουμε στην Εγκληματολογία “σκοτεινός αριθμός” (dark figure) της εγκληματικότητας. Δηλαδή όλα εκείνα τα εγκλήματα που δεν καταγγέλλονται, άρα δεν καταγράφονται, δεν διώκονται και για τα οποία δεν επισύρεται ποινή.
Ενδεικτικά, να σας πω ότι ζούμε σε μια Ευρώπη, όπου δραστηριοποιούνται 35 εγκληματικές οργανώσεις μόνο στο διασυνοριακό οργανωμένο έγκλημα, όπου 23 εκ. κάτοικοι καταναλώνουν 2500 τόνους κάνναβης, 4 εκ.κάτοικοι καταναλώνουν 124 τόνους κοκαΐνης και διαπράττονται 500 δολοφονίες ετησίως εξαιτίας του οργανωμένου εγκλήματος, συχνές πλέον δράσεις βίαιου εξτρεμισμού, ενώ 30 δισεκ. ευρώ είναι ο τζίρος μόνο από την εμπορία ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών,.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η δουλεία, το λεγόμενο human trafficking, η εξαναγκαστική δηλαδή εργασία, εμπορία και εκμετάλλευση ανθρώπων αγγίζει τον αριθμό των 27.000.000 (2011). Κάποτε ο Σόλων κατάργησε τα χρέη και έδωσε ελευθερία στους δούλους. Σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης κρίσης, οι άνθρωποι είναι πιο δούλοι από ποτέ πάλι λόγω χρεών.
Στην Ελλάδα, ο αριθμός των ημεδαπών συμμετεχόντων σε εγκληματικές δραστηριότητες αυξάνεται ραγδαία. Επιπλέον, όσον αφορά στα εγκλήματα ιδιοκτησίας, το α' εξάμηνο του 2016 διαπράχθηκαν 253 περισσότερες ληστείες και 1125 περισσότερες κλοπές-διαρρήξεις σε όλη την Επικράτεια από το αντίστοιχο εξ/νο του 2015. Νέες εγκληματικές μέθοδοι αναδύονται με τρομακτικές διαστάσεις. Μόλις πρόσφατα μάθαμε από την Ελληνική Αστυνομία, ότι πλέον για κάθε ένα κιλό χασίς στην αγορά δίνεται δωρεάν και ένα όπλο!
Όσο για τη νεολαία μας, σύμφωνα με κοινωνικές έρευνες της ΥΕΑ (Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων) το μεγαλύτερο ποσοστό των ανηλίκων παραβατών είναι αγόρια και η κρίσιμη ηλικία κατά την οποία παρεκκλίνουν από το νόμο είναι μεταξύ του δέκατου τρίτου (13ου) έως και του δέκατου έβδομου (17ου) έτους της ηλικίας τους. Ένα μεγάλο ποσοστό έχει διακόψει πλήρως την εκπαίδευση πριν την ολοκλήρωσή της προς ανεύρεση εργασίας. Πρόσφατη δε έρευνα του ευρωπαϊκού οργανισμού CEDEFOP, που μιλά για 4,5εκ.νέους/νέες να έχουν πρόωρα εγκαταλείψει την εκπαίδευση, επιβεβαιώνει το φαινόμενο αυτό που μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια ανεργία και κοινωνικό αποκλεισμό.
Τα παραπάνω ξεκάθαρα επιτάσσουν εσπευσμένα την επανεξέταση του τρόπου ζωής μας και την αναθεώρηση των ιδεών, στις οποίες στηρίχθηκε ο Δυτικός πολιτισμός, ο ίδιος που διεξήγαγε δύο Παγκόσμιους Πολέμους (τρεις, αν λάβουμε υπόψη και τον Ψυχρό Πόλεμο) και επέτρεψε την άνθιση εγκλημάτων πολέμου στα Βαλκάνια στο πρόσφατο παρελθόν μας. Έτσι, ο Επίκουρος δεν έρχεται μόνον ως διανοητής να μας άγει στην ευδαίμονα ζωή, αλλά πρωτίστως στέκει ως ΠΥΛΩΝΑΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ σε όσα καθημερινά μας κατατρέχουν, μας αγχώνουν, μας γεμίζουν ενοχές και μας βγάζουν από τον δρόμο της αυτοπραγμάτωσης και της ηρεμίας.
4.Εγκληματολογικές αναφορές στον Επίκουρο
Γνωρίζουμε ότι απώτερος στόχος του Επίκουρου ήταν η απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του, γι'αυτό και η ζωή του και οι φιλοσοφικοί άξονες ( Κανονικό, Φυσικό, Ηθικόν, η Τετραφάρμακος, Τα κριτήρια Αληθείας, Η αρχή της Ηδονής) στόχο έχουν να αφυπνίσουν τον άνθρωπο και να τον οδηγήσουν μακριά από κάθε ταραχή. Αγαπημένες λέξεις στα έργα του είναι η ασφάλεια και τα όρια. Μόνο στις Κύριες Δόξες εστιάζει 7 φορές στο θέμα της ασφάλειας, ένα αγαθό για το οποίο σήμερα δαπανώνται εκατομμύρια χρημάτων, στην πάταξη του εγκλήματος, στην ενίσχυση της αστυνομίας, στην επιτήρηση πληθυσμών. Κύρια Δόξα VII.(7): “Ένδοξοι και περίβλεπτοι κάποιοι θέλησαν να γίνουν νομίζοντας ότι έτσι θα εξασφαλιστούν από τους άλλους ανθρώπους. Αν η ζωή αυτών των ανδρών είναι πραγματικά ασφαλής, έχουν αποκτήσει το φυσικό αγαθό. Αν, όμως, δεν είναι ασφαλής, δεν έχουν εξ αιτίας του αξιώματός τους αυτό το οποίο αποζήτησαν από την φύση τους”. Κύρια Δόξα ΧΙΙΙ (13): “Κανένα όφελος δεν υπάρχει στο να επιδιώκει κάποιος την ασφάλειά του έναντι των άλλων ανθρώπων, ενώ εξακολουθούν να είναι σ' αυτόν ύποπτα τα φαινόμενα πάνω και κάτω από την γη και γενικά στο άπειρο”.
Για τον Επίκουρο την ασφάλεια δίνει στον άνθρωπο ο ορθός λογισμός και κυρίως η φιλία. Ο Επίκουρος θέλει τον άνθρωπο απελευθερωμένο από τον πόνο, αυτάρκη στις ανάγκες του και πλούσιο μόνο και μόνο επειδή έχει τους φίλους του. Ένας τέτοιος άνθρωπος δεν βασανίζεται από αμφιβολίες ή φόβους, δεν έχει ταραχή, δεν νιώθει ελλιπής. Ποιος τέτοιος άνθρωπος περνάει στην εγκληματική πράξη; Ποιος νέος ή νέα θα επιλέξει το δρόμο της περιθωριοποίησης, του αποκλεισμού από το κοινωνικό πλαίσιο, της ποινής, της στέρηση της ελευθερίας του/της;
Για τους επικούρειους το να βρούμε έναν φίλο σημαίνει να βρούμε προστασία σε κάθε τροπή της ζωής μας. Ένας φίλος στήριγμα είναι αυτός που αγωνίζεται μαζί σας , αυτός στον οποίο μπορούμε πάντα να υπολογίζουμε. Η φιλία μεγαλώνοντας έτσι την ασφάλεια, μεγαλώνει την αταραξία και την ευτυχία. Κύρια Δόξα 27: “Από όσα η σοφία προετοιμάζει στην μακαριότητα όλου του βίου, το μέγιστο είναι η απόκτηση της φιλίας” Κύρια Δόξα (28): “Η ίδια η σκέψη, που μας όπλισε με θάρρος πως κανένα φοβερό πράγμα δεν διαρκεί αιώνια ή έστω για πολύ, μας πείθει και.για το ότι στα καθημερινά πράγματα η ασφάλεια συντελείται πρωτίστως με την φιλία”. Επίσης, τα όρια για τον Επίκουρο είναι κρίσιμος παράγων προς την ευδαιμονία.Ένας που ακολουθεί τον επικούρειο βίο οφείλει ξεκάθαρα να ασκείται στην ιεράρχηση των αναγκών του και την αποφυγή ικανοποίησης των περιττών από αυτές, ώστε να αποφεύγει την άσκοπη ταραχή.
Ασφάλεια, λοιπόν, όρια και φιλία θωρακίζουν τον άνθρωπο και προλαμβάνουν μια παρεκκλίνουσα πορεία, η οποία πολλές φορές εξηγείται στην εγκληματολογία από την απουσία των παραπάνω παραγόντων.
5. Η σημασία της Πρόληψης & μια Επικούρεια ‘Αντεγκληματική’ αντιμετώπιση
Ερχόμαστε λοιπόν να δούμε αυτόν τον ισχυρό ρόλο της πρόληψης, που είναι η κύρια αντίπαλος του εγκλήματος. Μια σωστή αντεγκληματική πολιτική, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της το παιχνίδι μεταξύ των εγκληματογόνων παραγόντων που ωθούν το άτομο προς το έγκλημα και εκείνων που είναι ικανοί να το συγκρατήσουν από το πέρασμα στην πράξη.
Θα τολμούσα να πω ότι ολόκληρο το έργο του Επίκουρου έχει κατεξοχήν προληπτικό ρόλο όχι μόνον κατά του εγκλήματος, αλλά παντός παθήματος και κακού που ταλανίζουν την ανθρώπινη φύση, την ταράσσουν και την ωθούν μακριά από τον δρόμο της ευδαιμονίας. Ας περιοριστούμε όμως σε ό,τι αφορά στο έγκλημα. Θα αναφέρω ενδεικτικά μόνο κάποιες εγκληματολογικές θεωρίες, για να δούμε πως μπορεί να έχει επίδραση η φιλοσοφία του Επίκουρου:
α) στις Θεωρίες πολιτιστικής παρέκκλισης, όπου η παραβατικότητα γεννιέται από υποκουλτούρες και την επίδραση των παραβατικών συντρόφων, προτείνεται η φιλία, η παρρησία, δηλαδή η ειλικρινής συζήτηση και η κριτική με σκοπό την ευδαιμονία. β) Στις θεωρίες ψυχολογικής διαταραχής /ανωμαλίας, όπου η ψυχοπαθολογική προσωπικότητα αποκτά πρώιμα χαρακτηριστικά παρεκκλίνουσας-παραβατικής συμπεριφοράς, η λύση είναι η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση του φιλοσοφικού λόγου του Επίκουρου, όπου η ανθρώπινη φύση δεν εξαναγκάζεται αλλά πείθεται. Η παρρησία, όπως μαθαίνουμε από τον Φιλόδημο, εμφανίζεται ως το κατεξοχήν εργαλείο στον Κήπο των Αθηνών, που βοηθούσε τους μαθητές να τιθασεύουν τα καταστρεπτικά συναισθήματα του άγχους, του φόβου, της αλαζονείας, της άλογης οργής και να αποφεύγουν έτσι την ταραχή, που οδηγεί στην δυστυχία. γ) Στις θεωρίες που βρίσκουν τους νέους σε αδυναμία επίδρασης στο περιβάλλον τους, ιδιαιτέρως ανθρώπων από μειονότητες ή κατώτερες κοινωνικές τάξεις, που απαντούν με παραβατικότητα και έγκλημα στις πιέσεις δράττοντας των παρανόμων ευκαιριών, ο Επίκουρος δίνει σαφείς οδηγίες προς την ευδαιμονία. Στους κήπους δεν υπάρχουν διακρίσεις, όλοι μπορούν να μετάσχουν, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, φυλής, όλοι έχουν λόγο και μετέχουν στις συζητήσεις με σκοπό την ευδαιμονία την δική τους, άρα και των φίλων τους, άρα και όλης της κοινωνίας. δ) Ακόμη και στις θεωρίες που είναι ωφελιμιστικές, όπου τα άτομα ως λογικά όντα ενεργούν και παραβαίνουν τον νόμο για να αυξήσουν τα κέρδη τους, η πρόληψη μέσω της επικούρειας φιλοσοφίας θα δυσχέρανε τον στόχο τους, αφού θα μετατόπιζε το κέρδος πέρα από το υλικό όφελος.
Μεταξύ των στρατηγικών πρόληψης που θεωρούνται ως εξαιρετικά επιτυχείς είναι αυτές που στοχεύουν στην προσφορά θετικών κοινωνικών προτύπων στους νέους και στην παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης στη νεολαία, άρα η φιλοσοφία του Επίκουρου που διδάσκει κριτήρια αλήθειας, ιεράρχηση των επιθυμιών, κατευνασμό των παθών και κατάργηση ανούσιων φόβων, που ταράσσουν την ψυχή και το σώμα κρίνεται ως ένα κατάλληλο εργαλείο στα χέρια της πολιτείας.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Φιλοσοφία για τα Παιδιά, (“Philosophy for Children” SAPERE), που λειτούργησε σε 3.159 παιδιά 48 δημοτικών σχολείων έδειξε οτι βελτίωσε τις επιδόσεις τους στα μαθηματικά, την ανάγνωση, την γραφή, τις δεξιότητές τους, όπως αυτοπεποίθηση, υπομονή, αυτοεκτίμηση, την ικανότητά τους να αλληλεπιδρούν και να διαφωνούν δημιουργικά, καθώς σέβονταν τις διαφορετικές απόψεις και ένιωθαν οτι η γνώμη τους είχε αξία. Αξιοσημείωτο είναι εδώ, ότι τα παιδιά που ευνοήθηκαν περισσότερο από αυτές τις φιλοσοφικές διαμάχες-συζητήσεις γύρω από τα ζητήματα της αλήθειας, της δικαιοσύνης και της γνώσης ήταν εκείνα από υποβαθμισμένα περιβάλλοντα.
6. Προς μια Ολβιοποιό Εγκληματολογία
Έως σήμερα, όπως όλοι γνωρίζουμε για να αποτρέψει η πολιτεία την εγκληματική δραστηριότητα εφαρμόζει κατασταλτικά μέτρα μέσω των φορέων του επίσημου κοινωνικού ελέγχου (σώματα ασφαλείας, εισαγγελία, δικαστικό σύστημα,κλπ). Ένα κοινωνικό κράτος όμως δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στην τιμωρητικότητα, αλλά οφείλει να δίνει ευκαιρίες στους πολίτες του, ώστε να επαναπροσδιορίζουν τους στόχους τους και να διασφαλίσουν τα μέσα για την επίτευξή τους.
Ορισμένοι επιστήμονες είναι ακόμη επιφυλακτικοί με τη θέση ότι το έγκλημα περιορίζεται δημιουργώντας ευτυχισμένους ανθρώπους. Όμως, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια γίνονται έρευνες και μελέτες που στρέφουν το επιστημονικό ενδιαφέρον των Εγκληματολόγων προς μια ολβιοποιό εγκληματολογία (όλβιος=ευδαίμων, μακάριος) -happy-making criminology στα αγγλικά-, η οποία επιδιώκει την πρόληψη της εγκληματικότητας με την αύξηση ευτυχισμένων πολιτών.
Σύμφωνα με μελέτη που παρουσιάστηκε στην ετήσια Συνάντηση της Αμερικάνικης Κοινωνιολογικής Εταιρείας στο Λας Βέγκας το 2011, έρευνα σε 15.000 Αμερικανούς έφηβους έδειξε οτι οι ευτυχέστεροι έφηβοι είχαν λιγότερες πιθανότητες να έχουν εμπλοκή σε εγκλήματα και σε ουσίες, σύμφωνα με στοιχεία της Αστυνομίας. Στις ευρωπαϊκές έρευνες πλέον για το έγκλημα και την ασφάλεια συμπεριλαμβάνεται ερώτημα για την συνολική ικανοποίηση των ανθρώπων από την ζωή τους, αν νιώθουν δηλαδή ευτυχισμένοι. Στην Ελβετική Έρευνα Θυματοποίησης αποκαλύφθηκε ότι η θυματοποίηση είχε αρνητική επιρροή στην ικανοποίηση ζωής των θυμάτων από ενδο-οικογενειακή και σεξουαλική βία. (Staubli and Killias, 2012). Επιπρόσθετα, ήδη λειτουργούν σωφρονιστικά προγράμματα για εγκληματίες, πως δηλαδή να γίνουν ευτυχισμένοι, ώστε να μειωθούν τα ποσοστά της υποτροπής τους.
Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να διαπράξουν έγκλημα ή να θυματοποιηθούν. Και η υπάρχουσα επιστημονική έρευνα για την σχέση ευτυχίας-εγκλήματος αναδεικνύει ως κοινό παρανομαστή το εύρημα ότι η ευτυχία μπορεί να είναι ένας πολύ δυνατός παράγοντας στην πρόληψη του εγκλήματος και της θυματοποίησης.
7. Επίλογος
Ζούμε σε μια κοινωνία όπου η ευτυχία είναι ένας σημαντικός στόχος των ανθρώπων, αλλά φαντάζει άπιαστος. Όλοι μας συμπεριλαμβανομένων όσων αποκαλούμε “εγκληματίες” προσπαθούμε να ευτυχίσουμε. Γιατί, όμως, δεν νιώθουμε ευτυχισμένοι; Ας απαιτήσουμε από την επίσημη πολιτεία να προωθήσει μέτρα για να ζούμε καλύτερα, μέτρα για το δικαίωμά μας στην ευδαιμονία, όπως την εννοεί ο Επίκουρος, του οποίου η αγάπη του για την φιλοσοφία είναι ουσιαστικά η αγάπη του για τον άνθρωπο.
Η απαλλαγή από φόβους, η κάλυψη των βασικών μας αναγκών και η συναναστροφή αγαπημένων φίλων και συγγενών αποδεδειγμένα κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Το να μην προκαλούμε βλάβη μα ούτε να επιτρέπουμε να μας βλάπτουν ωφελεί και εμάς και τους δικούς μας, άρα και όλο το κοινωνικό σύνολο. Είναι μια σωστή λύση και μας είναι γνωστή από τον Επίκουρο εδώ και 23 αιώνες! ΜΗ ΒΛΑΠΤΕΙΝ ΜΗΔΕ ΒΛΑΠΤΕΣΘΑΙ φωνάζει ο Επίκουρος! Ας τον ακούσουμε!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου