Crime mapping:Γεωγραφική Χαρτογράφηση Εγκληματικότητας

Εξελιγμένα Συστήματα Γεωγραφικής Χαρτογράφησης Εγκληματικότητας 

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Της Ερασμίας Μπίτσικα 

Πόσο επηρεάζει το περιβάλλον στην τέλεση ενός εγκλήματος; Δημιουργούνται «Ευκαιρίες» διάπραξης εγκλήματος εξαιτίας των γεωγραφικών συνθηκών; Πόσο απέχει ο εγκληματίας από τον τόπο τέλεσης του εγκλήματος; Πόση απόσταση διανύει για να εγκληματίσει; Ποια τα στατιστικά στοιχεία εγκληματικότητας σε επίπεδο γειτονιάς/ κοινότητας/ πόλης; Ποια εγκλήματα εκδηλώνονται στο κέντρο και ποια στην περιφέρεια; Ποιο το γεωγραφικό προφίλ του εγκληματία; Ποιος ο ρόλος του περιβάλλοντος στη νεανική παραβατικότητα; Ποιο το προφιλ των “Θερμών Σημείων” (Hot Spots) σύμφωνα με τη χρήση γης; Τέτοιου είδους ερωτήματα βασανίζουν από πολύ παλιά τους Εγκληματολόγους και τους Αναλυτές Εγκλήματος (Crime Analysts) και φυσικά τις Αρχές Επιβολής
του Νόμου. Η ανάπτυξη, όμως, επιστημών, όπως η Στατιστική και η Γεω-Πληροφορική και η Περιβαλλοντική Εγκληματολογία ευνόησαν την Εγκληματολογική Ανάλυση (Crime Analysis), η οποία βασίζεται πλέον καθαρά στις πληροφορίες και κυρίως στον συσχετισμό αυτών των πληροφοριών μεταξύ τους. Εδώ ο ρόλος της χαρτογράφησης είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Η Γεωγραφική Ανάλυση (Geographic Analysis) της εγκληματικότητας χρησιμοποιεί κατά κόρον την χαρτογράφηση για να διαπιστώσει και να επεξεργαστεί στοιχεία ανάλογα με:α)την τυπολογία/ μορφολογία του εγκλήματος, β)τις τάσεις της εγκληματικότητας, γ)την ομαδοποίηση των εγκλημάτων και δ)τη σειρά των εγκλημάτων. 

Πολύ νωρίς από τον 19ο αιώνα γίνεται αναγκαία η καταγραφή στοιχείων της εγκληματικότητας σε σχέση με τη γεωγραφική ζώνη όπου εκδηλώνεται και το είδος του εγκλήματος. Συγκεκριμένα, κατά τα τέλη του πρώτου τέταρτου του 19ου αιώνα, γεννιέται η Γαλλο-Βελγική Χαρτογραφική Σχολή που δημιουργήθηκε από τη μελέτη της γαλλικής εγκληματολογικής στατιστικής (της πρώτης διεθνώς, που τηρείται ανελλιπώς από το έτος 1825). Ιδρυτές ο Βέλγος, μαθηματικός και στατιστικολόγος, Adolphe Quetelet (1796-1874) και ο Γάλλος A.M.Guerry. Ο Guerry χρησιμοποίησε πρώτος τη μέθοδο της γεωγραφικής χαρτογράφησης αποτυπώνοντας την εγκληματικότητα κατ’ έκταση και κατά είδος εγκλήματος ανά γεωγραφικές περιοχές. Σχεδίασε χάρτες που κατέγραφαν τύπους εγκλημάτων, συνέκρινε τις αγροτικές με τις αστικές διαφορές ως προς την εγκληματικότητα ερευνώντας τη σχέση ανάμεσα στο έγκλημα και τις άλλες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες. Σχετική εξέλιξη είχαμε αργότερα στην Αγγλία, από τον H. Mayhew, ο οποίος εκπόνησε μελέτη για το εργατικό δυναμικό και τους φτωχούς στο Βικτωριανό Λονδίνο. 

Στις ΗΠΑ η χαρτογράφηση της εγκληματικότητας προσέλαβε ιδιαίτερη ανάπτυξη με την ευρεία χρησιμοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Δημιουργήθηκαν Ερευνητικά Κέντρα Χαρτογράφησης Εγκλημάτων που συνεργάζονται με τα Εθνικά Σώματα Ασφαλείας και τα Υπουργεία. Η Γεω-Εγκληματολογία (Geo-Criminologie) αναπτύχθηκε πολύ τη δεκαετία του 1990 και θεωρεί έγκλημα τη συνάντηση σε χρόνο και τόπο όπου δίνουν οι δράστες με τα θύματα ή τους ενδυνάμει στόχους κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης που ξέφυγε από τον έλεγχο. Οι γεωγραφικές-εγκληματολογικές έρευνες συνεχίστηκαν και εξελίχθηκαν παίζοντας κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη/ανάπτυξη των εγκληματοπροληπτικών προγραμμάτων και ενισχύοντας διττά την αντεγκληματική πολιτική των κρατών που τις διεξάγουν. Τα προγράμματα αυτά ενισχύουν τις στρατηγικές πρόληψης του περιστασιακού εγκλήματος και προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα της αστικής ζωής μειώνοντας την εγκληματικότητα μέσω της χρήσης του δομημένου περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την ηλεκτρονική επιτήρηση. Ειδικότερα, οι σύγχρονες χωρικές προσεγγίσεις στη μελέτη του εγκλήματος (Spatial Crime Data analysis) ομαδοποιούνται σε α)-μελέτες που ασχολούνται με την αναγνώριση της χωρικής κατανομής του εγκλήματος, τις εγκληματογενείς τοπικότητες, τις τρωτές περιοχές, τους χώρους και τους τόπους αντίστασης, β)-μελέτες του πως και γιατί ο κίνδυνος εγκληματικής θυματοποίησης διανέμεται μέσα στον χώρο και μελέτες για τους κινδύνους μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του πληθυσμού, γ) -μελέτες του πως και γιατί ο φόβος του εγκλήματος χωρικοποιείται, αναλύονται οι προσλήψεις του κοινού για το έγκλημα και οι χαρτογραφήσεις του μυαλού τους για το ποια είναι τα ασφαλή και ποια τα επικίνδυνα μέρη, δ)- μελέτες για τη ροή και την κίνηση συγκεκριμένων εγκλημάτων όπως τα ναρκωτικά και η πορνεία μεταξύ διαφορετικών τοπικοτήτων και χωρών. 

Στις μέρες μας και λόγω της επαναλαμβανόμενης θυματοποίησης αλλά και της ανάγκης προληπτικής αστυνόμευσης (proactive policing) ιδιαίτερα περιοχών με μεγάλη εγκληματικότητα (high-crime areas), ο ρόλος των χαρτογραφικών προσεγγίσεων του εγκλήματος ενισχύθηκε περισσότερο. Νέοι όροι κάνουν την εμφάνισή τους, όπως «CRIME HOT SPOTS» («Θερμά ή Καυτά σημεία»),σημεία, δηλαδή, όπου σύμφωνα με στατιστικές εκδηλώνεται περισσότερο από το αναμενόμενο αυξημένη εγκληματική δραστηριότητα. Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε οτι η σχέση εδαφικής περιοχής και εγκληματικότητας είναι πολυσύνθετη και επηρεάζεται από πολλές παραμέτρους. Τη σχέση αυτή επεξεργάζονται σήμερα τα λεγόμενα GIS (Geographic Information System), τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών. Είναι συστήματα τα οποία έχουν δυνατότητες Δημιουργίας, Διαχείρισης, Ανάλυσης και Απεικόνισης οποιασδήποτε χωρικής πληροφορίας (spatial information). Αναπαριστούν ψηφιακά τον γεωγραφικό χώρο και στο κάθε του σημείο συνδέεται ένας απεριόριστος αριθμός πληροφοριών (δημογραφικών, οικονομικών, κοινωνικών, κ.λπ.). Αποτελούνται από Ειδικά Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων, πακέτα χωρικής ανάλυσης και εξειδικευμένα ηλεκτρονικά συστήματα χαρτογράφησης (crime mapping software) που, στο πεδίο του εγκληματικού φαινομένου, διευκολύνουν την «γεω-κωδικοποιημένη» προσέγγιση/ ανάλυση της εγκληματικότητας και την χωρική κατανομή του εγκλήματος βάσει συσχετισμών. Οι ψηφιακοί χάρτες καταγραφής της εγκληματικότητας είναι πολλών τύπων. Μερικοί από αυτούς είναι: α)οι Σημειακοί Χάρτες, οι οποίοι απεικονίζουν τα αδικήματα με βάση τον τύπο τους, β)οι Χάρτες Πυκνότητας Αδικημάτων, όπου παρουσιάζεται το άθροισμα των αδικημάτων ανά γεωγραφικό όριο ή ανά τ.χλμ., γ) οι Χάρτες Σημείων με επαναλαμβανόμενη εγκληματικότητα. Με βάση τα δεδομένα των παραπάνω Χαρτών το Σύστημα μπορεί να εξάγει τα αποτελέσματα των αναλύσεων σε ραβδογράμματα ή χρονικούς πίνακες ή ποσοστιαίες προβολές των διαφορετικών αδικημάτων ανά ώρα και ημέρα της υπό εξέτασης χρονικής περιόδου. 

Ø Στην Ελληνική Αστυνομία αρχικά χρησιμοποιούνταν οι παραδοσιακοί «στατικοί» έντυποι χάρτες (pin maps), οι οποίοι βέβαια ήταν απλοί και κατανοητοί για όλους, αλλά χρειαζόταν πολύς χρόνος για την συνεχή ανανέωση γων δεδομένων. Έτσι, αυτοί αντικαταστάθηκαν από τους ψηφιακούς διαδραστικούς χάρτες, επί των οποίων σε καθημερινή βάση προβάλλονται τα δεδομένα κυρίως της γεωγραφικής περιοχής της Αττικής μέσω του δικτύου POLICE ON LINE της Διεύθυνσης Πληροφορικής. Πρόκειται για ένα ανεκτίμητης αξίας εργαλείο όχι μονο για τον εντοπισμό των λεγόμενων «θερμών σημείων» ή τη συμπεριφορά του εγκληματία, αλλά και για την ανάλυση εγκληματικών τάσεων και διεξαγωγή εγκληματολογικών ερευνών. Ας σκεφτούμε τώρα τρία σοβαρά λάθη που μπορεί να διαπράξει ένα Όργανο της Τάξης: α) είτε να μην βρίσκεται στον τόπο διάπραξης του εγκλήματος για να το διαχειριστεί, β) είτε να μην κάνει τίποτα για το έγκλημα που συμβαίνει μπροστά του και γ) να βρίσκεται χωρίς λόγο σε ένα μέρος όπου δεν συμβαίνει κανένα έγκλημα. Δικαιολογημένα λοιπόν κάποιοι εγκληματολόγοι ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με την δημιουργία «προφητικών» τεχνικών / μεθόδων χαρτογράφησης της «μελλοντικής» εγκληματικότητας (“prospective hot-spots maps”). 

Εκτός από τις χωρικές πληροφορίες έχουν γίνει επιστημονικές προσπάθειες αποτύπωσης και των χρονικών πληροφοριών μέσω των GIS. Έτσι στην Xωρο-Xρονική Oπτικοποίηση των Εγκλημάτων (Spatio-Temporal Visualisation of Crime) έχουμε τις εξής τεχνικές:

α) Χρωματιστή Χρονική Απεικόνιση και Κίνηση δύο διαστάσεων,όπου τα εγκλήματα αθροίζονται και χαρτογραφούνται με χρώματα που υπάρχουν στα δεξιά μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο που έχει ορίσει ο χρήστης.

β) Πλάγιες Υψομετρικές Ράβδοι, τριών διαστάσεων, όπου τα εγκλήματα αθροίζονται και απεικονίζονται σε ράβδους για την μέρα και τη νύχτα η μία δίπλα στην άλλη, 

γ) Αθροιστικές Ράβδοι τριών διαστάσεων, όπου σε μία ράβδο απεικονίζονται όλα τα είδη εγκλημάτων σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, 

δ) Πολυ-στρωματική Απεικόνιση δυόμισυ διαστάσεων, όπου συγκρίνονται διαφορετικά είδη δεδομένων που σχετίζονται με τον ίδιο τόπο

ε) Αθροιστικές Ράβδοι τριών διαστάσεων, όπου απεικονίζονται με χρωματιστές ράβδους τα εγκλήματα ανάλογα με τη σειρά που εκδηλώνονται και

στ) Κάθετη διάσταση του χρόνου σε απεικόνιση τριών διαστάσεων, όπου χρησιμοποιείται ο κάθετος άξονας για να αποτυπώσει την εξέλιξη των δεδομένων όπως αυτά συμβαίνουν μέσα στον χρόνο. Η συγκεκριμένη τεχνική είναι πολύ χρήσιμη όταν θέλει ο χρήστης να «δει» τα «θερμά σημεία» σε «χρόνους αιχμής» σε μια μικρή χωρική ζώνη. 

Πρόκειται για χάρτες οι οποίοι ενδεχομένως να βοηθήσουν τους Φορείς Επιβολής του Νόμου με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαχειρίζονται αποτελεσματικά την καθημερινή εγκληματική δραστηριότητα εντός των επιχειρησιακών τους δυνατοτήτων. Δυστυχώς, και παρά την ίδρυση της Ελληνικής Αστυνομίας από το 1984, η χώρα μας ακόμη δεν έχει συγκροτήσει ένα Ενιαίο Εθνικό Σύστημα Αξιοποίησης Πληροφοριών που να αφορά το έγκλημα σε αντίθεση με το σύνολο σχεδόν των σύγχρονων κρατών τα οποία διαρκώς αναμορφώνονται και εκσυγχρονίζονται σε αυτό το θέμα. Από πέρυσι γίνονται προσπάθειες σύστασης του ΚΕΣΥΔΕΠ (Κέντρο Συλλογής και Διαχείρισης & Ανάλυσης Επιχειρησιακών Πληροφοριών) το οποίο θα είναι το πιο ζωτικό όργανο της Υπηρεσίας Εσωτερικής Ασφάλειας και Δίωξης Εγκλήματος της ΕΛΑΣ. Το Κέντρο με αρμοδιότητα την συλλογή επεξεργασία και κατανομή του πληροφοριακού υλικού ανά τομέα ασφάλειας, θα έχει άμεση συνεργασία με την Αντιτρομοκρατική καθώς και με την Κρατική Ασφάλεια. Σε αυτό θα δίνουν πληροφορίες και οι Λιμενικές, Τελωνειακές και Πυροσβεστικές Αρχές της χώρας. Για να υλοποιηθούν όμως τα παραπάνω χρειάζεται θάρρος και κυρίως πολιτική βούληση, δηλαδή θέληση ουσιαστική για πάταξη της διαφθοράς, του οικονομικού εγκλήματος και άλλων σοβαρών εγκλημάτων κατά του «κοινωνικού καλού», ακόμη και αν οι δράστες είναι «οι δικοί μας άνθρωποι»!

Δημοσίευση: 2010