Λαθρεμπόριο Τσιγάρων

Της Ερασμίας Μπίτσικα

Το 2011 υπήρξε έτος λαθρεμπορίου τσιγάρων για τη χώρα μας. Ένα έγκλημα με μεγάλα κέρδη και χαμηλή επικινδυνότητα για τους δράστες. Συνήθως αποτελεί μια εναλλακτική δράση της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ναρκωτικών. 

Η Ελλάδα αποτελεί μία σημαντική καπνοπαραγωγό χώρα και ταυτόχρονα κορυφαία αγορά για τις καπνοβιομηχανίες, ενώ παράλληλα χαρακτηρίζεται από μία φιλοκαπνιστική
κουλτούρα, αφού οι Έλληνες καπνιστές εμφανίζονται να είναι «παράλογα εξαρτημένοι» από το τσιγάρο και ιδιαίτερα ανεκτικοί στο λαθρεμπόριο τσιγάρων. Σε συγκριτική έρευνα που έγινε ανάμεσα σε 28 χώρες, κυρίως ευρωπαϊκές, προκειμένου να καταδειχθούν αυτές με τη μεγαλύτερη ποσότητα λαθραίων τσιγάρων στις αγορές τους, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 7η θέση, με ποσοστό 16,9%, ενώ στην
πρώτη θέση φιγουράρει το Ηνωμένο Βασίλειο με ποσοστό της τάξης του 27%. Χώρες προέλευσης των λαθραίων τσιγάρων εντοπίζονται να είναι η Ρωσία, τα κράτη της Βαλτικής και η Κίνα με τράνζιτ χώρες τα Δυτικά Βαλκάνια και κυρίως την Αλβανία, αλλά και την Κύπρο, τη Μάλτα και τη Ρουμανία. Σύμφωνα με τον Γιώργο Αντωνόπουλο, αναπληρωτή καθηγητή Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Teeside της Μεγάλης Βρετανίας, η εισαγωγή τους επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της διαφθοράς κρατικών λειτουργών, ενώ σπάνια χρησιμοποιείται βία. Όσον αφορά στην

ταυτότητα των λαθρεμπόρων, πρόκειται για άτομα που δρουν τόσο μεμονωμένα όσο και σε δίκτυα, στα οποία εμπλέκεται ένας μεγάλος αριθμός μεσαζόντων, και τα οποία συχνά μετατρέπονται σε ολόκληρες βιομηχανίες με ισχυρή θέση στην αγορά και υψηλή ανταγωνιστικότητα απέναντι στις νόμιμες καπνοβιομηχανίες. Η έρευνα του κ. Γ. Αντωνόπουλου έδειξε ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ λαθρέμπορου τσιγάρων και ότι αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη θέση ή το επίπεδο λειτουργίας του στη μαύρη αγορά καθώς και τους στόχους και τα κίνητρά του. Για παράδειγμα δράστες μπορεί να είναι παραθεριστές ή Έλληνες φοιτητές (σε πανεπιστήμια του εξωτερικού) που εμπορεύονται λαθραία τσιγάρα ή ένας ιδιοκτήτης μιας νόμιμης επιχείρησης καθώς και οι κοινωνικά και οικονομικά περιθωριοποιημένοι μετανάστες. Παρόλο που τα μέσα ενημέρωσης και οι καπνοβιομηχανίες αναφέρονται συνεχώς σε Μαφία, Κόζα Νόστρα, λόμπι και καρτέλ, η αλήθεια είναι ότι η αγορά λαθραίων τσιγάρων αποτελεί στην πραγματικότητα ένα σύνθετο περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν μεμονωμένοι λαθρέμποροι, μικρές ομάδες και μεγάλης κλίμακας, δίκτυα. Επίσης, καταδεικνύεται σημαντικός ο ρόλος των νόμιμων επιχειρήσεων και κυρίως το πώς οι καπνοβιομηχανίες στηρίζουν κατά κάποιο τρόπο το λαθρεμπόριο τσιγάρων ως ένα μέσο για να ανοίξουν αγορές οι οποίες γίνονται όλο και πιο κλειστές και ανταγωνιστικές. Πάντως, στην Ελλάδα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με χαλαρά συνδεδεμένες τοπικές ομάδες, οι οποίες διατηρούν μια σχετική αυτονομία στη διεκπεραίωση της κάθε φάσης της διαδικασίας «οργανωμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων» και οι οποίες, ιδωμένες στο σύνολό τους, πολύ απέχουν από το να μπορούν να θεωρηθούν ‘διεθνικό οργανωμένο έγκλημα’. Η ιδέα της απειλής του «διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος» έχει προκύψει με βάση πολιτικές σκοπιμότητες και έχει αναδειχθεί σε βασικό νομιμοποιητικό μοχλό της αναδιοργάνωσης και εντατικοποίησης ελέγχου και επιτήρησης, αλλά και αυστηροποίησης του σχετικού νομοθετικού πλαισίου χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει κάποιο έρεισμα από εμπειρικές έρευνες της ελληνικής εγκληματολογικής κοινότητας.

Στατιστικά στοιχεία

Σήμερα ο καπνός είναι η περισσότερο λαθραία διακινούμενη νόμιμη ουσία στον κόσμο! Υπολογίζεται ότι το 11,6 % όλων των τσιγάρων του εμπορίου είναι προϊόντα λαθρεμπορίου, δηλαδή περίπου 657 δισεκατομμύρια τσιγάρα κάθε χρόνο στερούν τις κυβερνήσεις παγκοσμίως από έσοδα 41 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στη Μεγάλη Βρετανία στο τέλος της δεκαετίας του 1990 το λαθρεμπόριο τσιγάρων είχε πάρει διαστάσεις επιδημίας, καθώς το 30% περίπου των καπνικών προϊόντων της αγοράς προέρχονταν από λαθρεμπόριο με απώλειες κατ’ έτος πάνω από 3 δισεκατομμύρια λίρες. Η σημαντική αύξηση στους φόρους κατέβασε τα ποσοστά του λαθρεμπορίου στο 11% στην αμέσως επόμενη δεκαετία. Στην Ελλάδα η πρόσφατη εξάρθρωση του κυκλώματος λαθρεμπορίου τσιγάρων, όπου δυστυχώς φαίνεται να εμπλέκονται και επίορκοι συνάδελφοί μας, αποκάλυψε πώς μία και μόνη επιχείρηση -από τις δεκάδες που γίνονται κάθε χρόνο και δεν εξιχνιάζονται- προκαλεί απώλεια εσόδων για το κράτος της τάξης των 9 δισεκατομμυρίων ευρώ. Όσον δε αφορά την γειτονική μας Βουλγαρία, από τις αρχές του 2010 οι τελωνειακές υπηρεσίες της Βουλγαρίας έχουν πραγματοποιήσει περισσότερες από 12 χιλιάδες επιχειρήσεις και έχουν κατάσχει περίπου 250 εκατομμύρια πακέτα λαθραία τσιγάρα. Σύμφωνα με τις αναλύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί, το 70% των λαθραίων τσιγάρων, που κατασχέθηκαν, μπήκαν στη Βουλγαρία από την Ελλάδα. Πολλές φορές μάλιστα τα τσιγάρα είναι ελληνικών καπνοβιομηχανιών. Όμως, λόγω της αύξησης του ελέγχου των χερσαίων συνόρων από τα τέλη του 2010, οι λαθρέμποροι πλέον χρησιμοποιούν περισσότερο τη θαλάσσια οδό και μέσω της Βορείου Αφρικής διακινούν τα λαθραία εμπορεύματα προς τις νότιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. έτσι ⯵ τωρινή διαδρομή έχει αλλάξει από το Νότο προς το Βορρά.

Πώς λειτουργεί το λαθρεμπόριο;

Η διακίνηση λαθραίων τσιγάρων (Cigarette Smuggling) αποτελεί μια δραστηριότητα ολοένα και αυξανόμενου ενδιαφέροντος από τις εγκληματικές ομάδες, λόγω του γρήγορου και υψηλού κέρδους και των χαμηλών ποινών σε περίπτωση σύλληψης των δραστών. Ως χώρες προέλευσης είναι η Κίνα, η πρώην Σοβιετική Ένωση με σημεία μεταφόρτωσης τη Μέση Ανατολή και σημεία διέλευσης τα Δυτικά Βαλκάνια. Χώρες προορισμού είναι τα κράτη-μέλη της Ένωσης με υψηλούς φόρους στον καπνό, όπως οι σκανδιναβικές χώρες, η Γερμανία, η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία. Το λαθρεμπόριο τσιγάρων κινούν και μικρές ομάδες λίγων ατόμων που μεταφέρουν μικρές ποσότητες τσιγάρων στις προσωπικές τους αποσκευές. Το μέγεθος των φορτίων ποικίλλει ανάλογα με το μέσο μεταφοράς (λεωφορείο, τρένο, πλοίο, εμπορευματοκιβώτια που χωρούν έως και 10.000.000 τσιγάρα). Πριν την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι εγκληματίες διακινούν τα εμπορεύματα μέσω Ντουμπάι, Jebel Ali (Ηνωμένα Αραβικά Εμιρατα) και Port Said (Αίγυπτος), που είναι ζώνες ελεύθερου εμπορίου, ή μέσω Ινδονησίας, Βόρειες Φιλιππίνες, Κύπρου, όπου δεν ασκούνται ουσιαστικοί έλεγχοι. Κατά τη δεκαετία του 2000 τα τσιγάρα που εισάγονταν λαθραία στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν γνήσια. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει, καθώς τα περισσότερα λαθραία καπνικά προϊόνταꁱπου φτάνουν στα κράτη μέλη της Ε.Ε. είναι πλαστά. Συγκεκριμένα, να σημειώσουμε ότι τα τσιγάρα που κατάσχονται από τις αρχές είναι τριών τύπων: α) γνήσια τσιγάρα μεγάλων πολυεθνικών εταιριών που εισάγονται στη μαύρη αγορά για να πουληθούν παράνομα, β) «τα φθηνά λευκά» τσιγάρα (cheap whites), που κατασκευάστηκαν με χαμηλό κόστος στην χώρα παραγωγής τους και διακινούνται λαθραία και γ) τα πλαστά τσιγάρα (τα “μαϊμού”).

Τρία είδη λαθρεμπορίου τσιγάρων

Ως παράνομο εμπόριο προϊόντων καπνού (tobacco smuggling) θεωρείται

• η μεγάλης κλίμακας παράνομη διακίνηση και εμπορία καπνού (large scale smuggling).Είναι η παράνομη μεταφορά και διανομή μεγάλων φορτίων καπνικών προϊόντων, χωρίς να έχει αποδοθεί κανένας φόρος. Στο κύκλωμα εμπλέκονται οι μεγάλες νόμιμες καπνοβιομηχανίες και τα εγκληματικά δίκτυα με τους διάφορους συνδέσμους / ενδιάμεσους, συνενόχους στο ίδιο έγκλημα. Πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα, πλαστές ταινίες πληρωμής φόρων επάνω στα πακέτα τσιγάρων και διεφθαρμένοι δημόσιοι λειτουργοί αποτελούν σημαντικά κομμάτια του παζλ του λαθρεμπορίου τσιγάρων.
• η μικρής κλίμακας παράνομη αγορά και διακίνηση καπνού που υπερβαίνει τους τελωνειακούς κανονισμούς (bootlegging). Πρόκειται για συμμορίες λίγων ατόμων που αγοράζουν τσιγάρα από χώρες με χαμηλή φορολογία καπνού σε ποσότητες που υπερβαίνουν τα όρια των τελωνειακών κανονισμών και τις εισάγουν παράνομα μεταπωλώντας τες σε πολλαπλάσια τιμή σε γειτονική χώρα με υψηλή φορολογία στον καπνό. Όταν αυτό γίνεται πιο οργανωμένα από πολλά άτομα και πιο συχνά, ονομάζεται «a n t – s m u g g l i n g», που σημαίνει το «λαθρεμπόριο του μυρμηγκιού».
• η παράνομη κατασκευή προϊόντων (illegal manufacturing) Τσιγάρα που παράγονται αντίθετα με τους φορολογικούς νόμοըς ή τους κανόνες που επιβάλλει το μονοπώλιο.
• Παραγωγή παραποιημένων/πλαστών τσιγάρων (counterfeit) Aντίθετα στους νόμους και χωρίς τις απαιτούμενες άδειες καπνοβιομηχανίες στην Κίνα, τη Ρωσία και αλλού κατασκευάζουν πλαστά τσιγάρα που φέρουν την μάρκα επώνυμης εταιρίας, η οποία όμως δεν έχει συναινέσει στην παραγωγή τους. Συνήθως τα προϊόντα αυτά είναι σχεδόν ταυτόσημα με τα αυθεντικά.

Παράγοντες που ευνοούν το λαθρεμπόριο τσιγάρων

• Η Έλλειψη συστημάτων ασφαλείας στις μεταφορές κάνει άνετη την τροφοδοσία της μαύρης αγοράς με παράνομα τσιγάρα
• Η διαφορά στην τιμή των τσιγάρων μεταξύ των χωρών, κάτι που ευνοεί το λαθρεμπόριο μικρών ποσοτήτων και όχι το μεγάλης κλίμακας λαθρεμπόριο.
• Η ύπαρξη πολλών αφορολόγητων προϊόντων στο διεθνές εμπόριο δημιουργεί συνθήκες λαθρεμπορίου
• Η Ανυπαρξία πόρων για την πρόληψη του εγκλήματος και μακροπρόθεσμης αντεγκληματικής πολιτικής των κρατών διευκολύνει το έγκλημα, καθώς τα αντανα κλαστικά της πολιτείας αντιδρούν μόνο μετά την εμφάνιση ενός περιστατικού λαθρεμπορίου.
• Η Διαφθορά σε υψηλά κλιμάκια των αρχών και οι ελαστικές ποινές για τους δράστες. Πολλές χώρες αδυνατούν να αντιμετωπίσουν το λαθρεμπόριο τσιγάρων, διότι απλώς δεν το συγκαταλέγουν στα σοβαρά εγκλήματα, όπως είναι το λαθρεμπόριο όπλων ή φαρμακευτικών παρασκευασμάτων. Έτσι, το λαθρεμπόριο τσιγάρων γίνεται πιο «ελκυστικό» και «ασφαλές» για όσους γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες να συλληφθούν, να καταδικαστούν και να φυλακιστούν είναι μηδαμινές.
• Η Έλλειψη αποτελεσματικής διεθνούς συνεργασίας και απουσία Πρωτοκόλλου πάταξης του λαθρεμπορίου τσιγάρων. 
• Η εμπλοκή των μεγάλων καπνοβιομηχανιών 

Τα μεγάλα εγκληματικά δίκτυα λαθρεμπορίου καπνού λειτουργούν με ένα πολύ έξυπνο τρόπο διανομής τσιγάρων σε τοπικό και διεθνικό επίπεδο. Η ανεπαρκής έλλειψη ελέγχου στα διεθνή ύδατα αλλά και στις συνοριακές γραμμές επιτρέπει την απροκάλυπτη αφορολόγητη διακίνηση τσιγάρων. Τα τελευταία χρόνια εκδικάζονται υποθέσεις λαθρεμπορίου όπου κύριοι δράστες είναι οι ίδιες οι καπνοβιομηχανίες (R,J,Reynolds Tobacco Company, Japan Tobacco, British American Tobacco, Philip Morris) και στις οποίες επιβλήθηκαν μεγάλα πρόστιμα. Έτσι, αποκαλύφθηκε πως οι εταιρίες χρησιμοποιούν τους λεγόμενους middle-men (ενδιάμεσοι διαμεσολαβητές), επιχειρηματίες υψηλού μορφωτικού επιπέδου που αγοράζουν τεράστιες ποσότητες από τις εταιρίες και μέσω πλοίων ή φορτηγών επανεισάγουν τα φορτία στην μαύρη αγορά της ίδιας χώρας. Επίσης, έγινε γνωστό πως οι μεγάλες εταιρίες μέσω του λαθρεμπορίου διοχετεύουν στη μαύρη αγορά νέες μάρκες, απευθυνόμενοι σε ολοένα και νεότερους πελάτες με σκοπό να κατατροπώσουν έτσι τους ανταγωνιστές τους, οι οποίοι τελικά θα εμπλακούν στο ίδιο σύστημα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας, προκειμένου αυξήσουν τα κέρδη τους. Η Κίνα σήμερα έχει γίνει παγκοσμίως ο μεγαλύτερος προμηθευτής πλαστών τσιγάρων με ετήσια παραγωγή 200 δισεκατομμύρια τσιγάρα. Ολόκληρα πλοιάρια με το παράνομο εμπόρευμα γνωστών εταιριών καμουφλαρισμένα σε κινέζικα παιχνίδια, ρούχα ή έπιπλα ταξιδεύουν στους ωκεανούς και τα πελάγη για καταλήξουν στα λιμάνια μεγάλων χωρών ή στις προβλήτες της δικής μας μικρής αλλά σημαντικής χώρας. Η αμέσως μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής παράνομων τσιγάρων είναι Jin Ling cigarettes με έδρα το Καλίνιγραντ της Ρωσίας, η οποία και προκαλεί απώλεια εσόδων στην ΕΕ πάνω από 700 εκατομμύρια ευρώ!

“In Transit”

Οι λαθρέμποροι εκμεταλλεύονται ένα “in transit” σύστημα που χρησιμοποιείται στις ζώνες ελεύθερου εμπορίου και άλλα ναυτιλιακά κέντρα, όπου επιτρέπεται η προσωρινή αναβολή πληρωμής φόρων, όσο το φορτίο βρίσκεται στο δρόμο για μια Τρίτη χώρα. Έτσι, φορτία τεράστιων ποσοτήτων παραμένουν για εβδομάδες στον Παναμά ή στο Ντουμπάι μέχρι να πωληθούν και να διοχετευθούν στις παράνομες αγορές. Λόγω των ελαστικών ελέγχων τα φορτία αλλάζουν πολλούς αγοραστές και «χάνονται» στη διαδρομή χωρίς να φτάνουν ποτέ στον προκαθορισμένο προορισμό τους. περιπλέκοντας πιο πολύ τον εντοπισμό τους από τις Αρχές. Μερικές φορές, τα εμπορευματοκιβώτια πωλούνται παράνομα και στη θάλασσα, σε μικρότερα πλοιάρια που τα βγάζουν στην ακτή. Στα Βαλκάνια μεταφορτώνονται σε φορτηγά ή αυτοκίνητα που διασχίζουν τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προορισμό την Βουλγαρία, το Λονδίνο, τη Γερμανία ή άλλες χώρες.

Καπνός, φόροι, λαθρεμπόριο: Ποια η μεταξύ τους σχέση;

Είναι γνωστό ότι το κάπνισμα παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία μιας κοινωνίας και ότι το κράτος εισπράττει μεγάλα ποσά από τη φορολόγηση του καπνού και των προϊόντων του. Το 9% των φορολογικών εσόδων της χώρας μας προέρχεται από τη φορολόγηση προϊόντων καπνού. Ενώ, λοιπόν, η φορολόγηση των τσιγάρων αποτελεί πλούσια πηγή εσόδων του Προϋπολογισμού, η επιβάρυνση της οικονομίας από τις συνέπειες του καπνίσματος περιλαμβάνει όχι μόνο το κόστος θεραπείας από ασθένειες που οφείλονται στο κάπνισμα, αλλά και άλλα κόστη όπως η απώλεια ημερών εργασίας και οι δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης. Το σίγουρο πάντως είναι πως η τιμή των τσιγάρων έχει μεγάλη επίδραση επί της κατανάλωσης τους. Υψηλή φορολόγηση αποσκοπεί και στη μείωση της κατανάλωσης. Ενδεικτικά το 2005, τα έσοδα από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης Καπνού στην Ελλάδα (περίπου 2,2 δις ευρώ) αντιστοιχούσαν περίπου στο 27% των δαπανών της στον τομέα της υγείας (περίπου 8,2 ευρώ). Βέβαια, υπάρχει και η αντίθετη άποψη, όπως εκείνη του Γ. Μπλέτσα, γενικού διευθυντή της Japan Tobacco International (Winston,Camel,Silc Cut, Glamour, κ.ά.), που πιστεύει πως έχουμε «έκρηξη» λαθρεμπορίου, καθώς «η Ελλάδα έχει την υψηλότερη φορολογία στην Ευρώπη. Ο ΕΦΚ στα 'έτοιμα' τσιγάρα ανέρχεται στο 67% και στο λεπτοκομμένο καπνό για στριφτά τσιγάρα στο 69%. Υπολογίζεται, δηλαδή, πως για κάθε πακέτο τσιγάρων ή καπνού για στριφτά ο φόρος κυμαίνεται πλέον από 85% έως 88% της τιμής που πληρώνει ο καταναλωτής». Επίσης, ο ίδιος πιστεύει πως το κράτος θα χάσει έσοδα 160 εκατ. ευρώ για κάθε 1 δισ. τσιγάρα που χάνονται από τη νόμιμη αγορά και 55 εκατ. ευρώ για κάθε 1 δισεκατομμύριο «ακριβά» και δημοφιλή τσιγάρα που υποκαθίστανται από φθηνά. Η λύση, λοιπόν, που προτείνει και η οποία εφαρμόζεται ήδη σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αφορά στη σύγκλιση των τιμών των προϊόντων καπνού. Ωστόσο, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν πως τα μεγαλύτερα ποσοστά λαθρεμπορίου τσιγάρων εμφανίζονται στα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη με τους χαμηλότερους φόρους (Ισπανία, Ιταλία) και τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα (16,8%). Αντίθετα, στις χώρες με υψηλά εισοδήματα το παράνομο εμπόριο διατηρεί χαμηλό ποσοστό (9,8%)!

Οι αρνητικές συνέπειες του λαθρεμπορίου και η αντιμετώπισή του 

Οι επιπτώσεις του λαθρεμπορίου τσιγάρου στην οικονομία και την υγεία

Τα δισεκατομμύρια λαθραίων τσιγάρων που πωλούνται στη μαύρη αγορά βλάπτουν την οικονομική ευημερία και την υγεία του κοινωνικού συνόλου για τους εξής λόγους: η διαφυγή αποπληρωμής δασμών στερεί από τα κράτη πολλά έσοδα τα οποία ειδάλλως θα χρησιμοποιούνταν για την ενίσχυση των συστημάτων ελέγχου και πάταξης του λαθρεμπορίου και για την στήριξη προγραμμάτων κοινωνικής υγείας, βλάπτει το ενδιαφέρον για νόμιμη επιχειρηματική δραστηριότητα και στο επίπεδο της λιανικής πώλησης η μείωση στις τιμές των τσιγάρων ως αποτέλεσμα ανταγωνισμού των εταιριών στη μαύρη αγορά αυξάνει την κατανάλωση, κάνει τον καπνό διαθέσιμο στο νεαρό πληθυσμό και στις οικονομικά ασθενείς κοινωνικές τάξεις, που σε αντίθετη περίπτωση θα σκέφτονταν σοβαρά να το κόψουν. Ως εκ τούτου ζημιώνεται σοβαρά υγεία του πληθυσμού. 

Επίσης, μία αφανής αλλά σημαντική παράμετρος του λαθρεμπορίου είναι η οικονομική στήριξη των κυκλωμάτων οργανωμένου εγκλήματος, καθώς αποκομίζουν τεράστια χρηματικά κέρδη από τα τσιγάρα, με τα οποία παροχετεύουν άλλες εγκληματικές ενέργειες ή δράσεις (ναρκωτικά, όπλα, εμπόριο γυναικών). 

Για τη θεραπεία ασθενειών που οφείλονται στο κάπνισμα δαπανώνται τεράστια ποσά ετησίως, που είναι πολλαπλάσια των ετησίων εσόδων από τη φορολόγηση του καπνού. 

Βιβλιογραφία

1. Georgios A. Antonopoulos, Cigarette smuggling: a case study of a smuggling network in Greece, 

European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice, 14 (3), pp.239-255

2. European Commission Anti-Fraud Strategy, Action Plan to fight against smuggling of cigarettes

and alcohol along the EU Eastern border, {COM(2011)376 final}

3. Hana Ross Luk Joossens Martin Raw David Merriman, How Eliminating the Global Illicit 

Cigarette Trade Would Increase Tax Revenue and Save Lives, International Union Against Tuberculosis and Lung Disease; 2009.

4. ec.europa.eu/anti_fraud/reports/olaf/2010/OLAF-REPORT.pdf 

5. Στατιστικά στοιχεία Διεύθυνσης Ασφάλειας ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ,www.hcg.gr

6. World Health Organization/ Framework Convention On Tobacco Control: www.who.int/fctc/en,

δημοσίευση 2011