Βία & Κακοποίηση μέσα στην Οικογένεια, Υ π ά ρ χ ε ι διέξοδος για τα θύματα;

Της Ερασμίας Μπίτσικα

Εισαγωγή

Η ενδο-οικογενειακή βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις και με το πέρασμα του χρόνου γεννά και άλλες μορφές βίας διαταράσσοντας ανεπανόρθωτα τον κοινωνικό ιστό, αφού η οικογένεια αποτελεί το πλέον δομικό του στοιχείο. Η ενδο-οικογενειακή βία, θεωρείται πρώτιστα καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχοντας προεκτάσεις και επιπτώσεις σε ατομικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο: επηρεάζει και άλλα μέλη της οικογένειας, πλην του θύματος, επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην υγεία τους (σωματική και ψυχική), προκαλεί τον κοινωνικό αποκλεισμό τους, ευνοεί την αναπαραγωγή διαστρεβλωμένων
κοινωνικών ρόλων και μεταφράζεται σε τεράστιο κόστος στον κρατικό προϋπολογισμό, καθώς ενεργοποιούνται στρατηγικές πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου. Παλαιότερα οι άνδρες μιας οικογένειας είχαν το νόμιμο δικαίωμα να ασκούν βία και σωματική τιμωρία στις γυναίκες και τα παιδιά του οίκου τους. Στην πορεία του χρόνου, κοινωνικά κινήματα, όπως το φεμινιστικό, άσκησαν τρομερή πίεση, ώστε ο βιασμός, η βία, η παιδική κακοποίηση να βρεθούν στα πρώτα θέματα της ατζέντας των πολιτικών των αναπτυγμένων χωρών. Το θέμα όμως δεν λύνεται μόνο με πολιτικές πρωτοβουλίες και νομοθετικά μέτρα, τα οποία είναι, βέβαια, απολύτως απαραίτητα για να προασπίζεται το συμφέρον του κάθε θύμα βίας. Το πρόβλημα είναι βαθειά κοινωνικό και χρήζει πρώτα και πάνω απ’ όλα ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ μέσα στα σχολεία από τον πρώτο κιόλας βαθμό εκπαίδευσης. Τα στοιχεία, δυστυχώς, δεν είναι ενθαρρυντικά. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O) αναφέρει ότι η διαπροσωπική βία το 2020 θα ανέλθει από τη 19η θέση στη 12η θέση στη λίστα των 30 πιο σημαντικών και συχνών αιτιών θανάτου. Στη χώρα μας, ο φόβος, η ντροπή, οι παραδοσιακές κοινωνικές αντιλήψεις για την οικογένεια και το ρόλο των φύλων, η έλλειψη γνώσης για τα δικαιώματα της γυναίκας και των παιδιών σχετικά με το πρόβλημα, κρατούν σφραγισμένα τα στόματα. Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας δεν δημοσιοποιούνται στις αρχές, με συνέπεια την ύπαρξη σκοτεινού αριθμού εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας, ιδιαίτερα κατά των γυναικών, όπως παρατηρεί και η πρώτη επιδημιολογική έρευνα για το θέμα που ολοκληρώθηκε το έτος 2003. Δέσμιες των κοινωνικών αντιλήψεων και της οικονομικής τους εξάρτησης, οι γυναίκες υποφέρουν σιωπηλά, παθητικοποιούνται, δύσκολα αναγνωρίζουν το πρόβλημα κι ακόμη πιο δύσκολα κάνουν κάτι γι’ αυτό. Συνήθως αυτοενοχοποιούνται στην προσπάθειά τους να καλύψουν τον δράστη, ωστόσο όμως το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει. 

Ενδοοικογενειακή Βία – Στατιστικά Στοιχεία από Ελληνική Έκθεση

1. το 56 % των γυναικών του δείγματος βιώνουν μερικές φορές ή συχνά καταχρηστικές συμπεριφορές του συζύγου / συντρόφου τους που συνδέονται με την λεκτική ή ψυχολογική βία.

2. το 61 % των γυναικών που διαμένουν σε ημι-αστικά κέντρα, βιώνει μερικές φορές ή συχνά καταχρηστικές συμπεριφορές του συζύγου/συντρόφου με λεκτική ή ψυχολογική βία. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες που διαμένουν στα αστικά κέντρα είναι 58,2% και για τις γυναίκες των αγροτικών περιοχών ανέρχεται στο 48,3%.

3. το 6,58 που απάντησε θετικά οτι υφίσταται λεκτική/ψυχολογική βία ανήκει στην ηλικιακή ομάδα των 18-24 ετών ενώ στις γυναίκες ηλικίας 55-60 ετών,το ποσοστό ανέρχεται στο 13,1%.

4. όσον αφορά στην σωματική βία το 4,8% είναι γυναίκες 45-54ετών και 4,8% 55-60ετών

5. μελετώντας τις κατηγορίες της σωματικής,σεξουαλικής και λεκτικής/ψυχολογικής βίας παρατηρείται οτι η λεκτική/ψυχολογική συγκεντρώνει ποσοστό 11,22%, η σωματική 3,6% και η σεξουαλική 3,5%.

6. από τις γυναίκες που ανέφεραν οτι έχουν υποστεί σωματική βία απο τον σύζυγο/σύντροφο τους,το υψηλότερο ποσοστό συγκεντρώνεται απο εκείνες που είχαν στοιχειώδη μερική μόρφωση (11,85%).

7. το μεγαλύτερο ποσοστό δε, αυτών των γυναικών δηλώνει συνταξιούχες (17,86%) ενώ ακολουθούν οι γυναίκες που βρίσκονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης (12,38%).

8. οι γυναίκες σε διάσταση είναι εκείνες που δέχονται συχνότερα σωματική βία (37,5%) ένταντι των υπολοίπων ενώ ακολουθούν οι διαζευγμένες γυναίκες με ποσοστό του 30,5%.

9. το 58,66% αναγνωρίζει την συγκεκριμένη καταχρηστική συμπεριφορά τουσυζύγου/συντρόφου ως βίαιη.

10. από το 3,6% των γυναικών που υφίστανται σωματική βία,μόνο το 37,1% θεωρεί πως η τελευταία αποτελεί βίαιη συμπεριφορά εις βάρος της και το ίδιο ισχύει και για όσες υφίστανται σεξουαλική κακοποίηση (μόνο το 29,5% αναγνωρίζει την καταχρηστική συμπεριφορά του τελευταίου ως βίαιη)

11. σχετικά με την παρουσία των παιδιών στα περιστατικά βίας το 49,2% επεσήμανε οτι τα παιδιά δεν είναι ποτέ μάρτυρες σκηνών βίας, ενώ μερικές φορές ή συχνά τυχαίνει να είναι παρόντα (28,4%).

12. σχετικά με την καταγραφή της αντίδρασης των παιδιών στα περιστατικά βίας, στα οποία αυτά είναι παρόντα, το 32,1% δήλωσε οτι προσπαθούν να ηρεμήσουν τον σύζυγο/σύντροφο, το 21,9% ανέφερε οτι κλείνονται στο δωμάτιο τους, ενώ το 17,5% ότι ξεσπάει σε κλάματα.

13. το 61,9% των γυναικών που υφίστανται βία δηλώνουν οτι τα περιστατικά βίας δεν ακολουθούν ποτέ χρήση/κατάχρηση αλκόολ/ουσιών.

14. το ποσοστό χρήσης ουσιών κατά την ενδοοικογενειακή βία είναι μικρό 11,40%.

15. σχετικά με το αν υπήρξε τραυματισμός της γυναίκας-θύματος, τι είδους ήταν ο τελευταίος και κατά πόσο ζήτησε άμεσα ιατρική βοήθεια και που της παρασχέθηκε, το 64,8% ανέφεραν ότι δεν έχουν τραυματιστεί ποτέ.

16. απο εκείνες που δήλωσαν οτι τραυματίστηκαν απο τον δράστη,το 85,3% απέκτησε μώλωπες και το 41,2% είχε μόνο εκδορές.

17. το 90% των γυναικών αυτών αναζήτησε αμέσως ιατρική βοήθεια

18. σχετικά με την κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς του συζύγου/συντρόφου σε συνάρτηση με την πάροδο του χρόνου,το 21% απάντησε οτι έγινε λιγότερο συχνή και λιγότερο βίαιη, ενώ το 24,8% ανέφερε οτι η τελευταία δεν άλλαξε καθόλου.

19. το 56,2% απο τις γυναίκες που ανέφεραν οτι υφίστανται βία οποιασδήποτε μορφής,δήλωσε οτι υφίστανται κακομεταχείριση επι 10 έτη και άνω, ενώ το 20% προσδιόρισε την βία τα τελευταία 1-5έτη.

20. το 13,3% δήλωσε οτι έχει υπάρξει μάρτυρας σκηνών βίας στην οικογένεια που μεγάλωσε.

21. το 28% των γυναικών είχαν υποστεί βία απο προηγούμενους συζύγους/συντρόφους σε σχέσεις τους στο παρελθόν.

Ορισμός-Χαρακτηριστικά-Μορφές

Το φαινόμενο της βίας μέσα στην οικογένεια δύσκολα γνωστοποιείται στο στενό περιβάλλον αυτής, πόσο μάλλον στο ευρύτερο. Γι αυτό το λόγο μυθοπλαστικά θεωρείται ότι η ενδο-οικογενειακή βία δεν έχει μεγάλη έκταση και αφορά μεμονωμένα τμήματα του πληθυσμού. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Η βία μέσα στην οικογένεια συμβαίνει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Μπορεί να συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά είναι βέβαιο ότι υπάρχει πρόβλημα, το οποίο αφορά όλη την κοινωνία. Στον «χώρο» όπου κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη -περισσότερο από οπουδήποτε αλλού- να νιώσει την αγάπη, την στοργή και την αφοσίωση, εισπράττει αντί αυτών, συναισθήματα μίσους και βίαιης συμπεριφοράς. Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να αρχίσει με θυμωμένα λόγια, ένα σπρώξιμο ή ένα χαστούκι και μπορεί να εξελιχθεί σε ένα επιθετικό πρότυπο ελέγχου του θύματος ή σε ένα φόνο. Η βία μεταξύ συζύγων, οι επιθέσεις εναντίων παιδιών από τους γονείς, η κακομεταχείριση και η εκμετάλλευση των ηλικιωμένων ατόμων της οικογένειας, αποτελούν εκφάνσεις της βίας στην οικογένεια. Έτσι, οποιαδήποτε μορφή βίας η οποία ασκείται από και προς τα μέλη της ίδιας της οικογένειας ονομάζεται ενδο-οικογενειακή βία. Δηλαδή, η ενδο-οικογενειακή βία εμπεριέχει μια σειρά εγκληματικών πράξεων οι οποίες διαπράττονται κατά ενός προσώπου, το οποίο έχει οικογενειακή ή μία πολύ στενή σχέση με τον δράστη. Οι πράξεις αυτές είναι παράνομες, όταν διαπράττονται εναντίον ξένων προς τον δράστη ατόμων, τιμωρούνται από τον ποινικό νόμο και κατακρίνονται από το κοινωνικό σύνολο. Το γεγονός ότι ο δράστης και το θύμα συνδέονται με οικογενειακή ή άλλη προσωπική σχέση, ορίζει αυτές τις παράνομες πράξεις ως ενδο-οικογενειακή βία.

Αναλυτικότερα, η ενδοοικογενειακή βία εκδηλώνεται α) μεταξύ συζύγων/συντρόφων, β) μεταξύ παιδιών, γ) από γονείς στα παιδιά, δ) από γονείς ή παιδιά ή άτομα οικιακής φροντίδας σε βάρος ηλικιωμένων ή ε) από παιδιά σε γονείς (η πιο σύγχρονη μορφή βίας) με τις εξής μορφές: Ι) Σωματική Βία, που σημαίνει την ανεπιθύμητη σωματική επαφή όπως π.χ. από το μη επιθυμητό άγγιγμα έως το βιασμό και το φόνο. Η έμμεση σωματική βία περιλαμβάνει την πρόκληση πόνου π.χ. το πέταγμα αντικειμένων πάνω ή κοντά σε έναν άνθρωπο. Η Σεξουαλική βία είναι η εξαναγκαστική σεξουαλική επαφή ή πράξη χωρίς την οικειοθελή συγκατάθεση του άλλου με την χρήση ή την απειλή χρήσης βίας. ΙΙ) Λεκτική βία έχουμε όταν εκτοξεύονται λεκτικές απειλές για χρήση βίας ενάντια στα μέλη της οικογένειας συμπεριλαμβανομένου και τα παιδιά ή αγαπημένα πρόσωπα ή ο θύτης ενάντια στον ίδιο του/της τον εαυτό. Η λεκτική βία εμπεριέχει απειλές, βρισιές, τρομοκράτηση, υποτιμητικές και εξευτελίστηκες λεκτικές επιθέσεις, όπως τα υποτιμητικά σχόλια για την συμπεριφορά ή το ντύσιμο του θύματος. ΙΙΙ) Η Συναισθηματική βία περιλαμβάνει μη λεκτικές απειλές, όπως π.χ. χειρονομίες που υποδηλώνουν απειλή, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος, υπερβολική έλλειψη ενσυναίσθησης (η ικανότητα δηλαδή του να συν-αισθάνεσαι π.χ. τον πόνο ή την χαρά του άλλου), η έντονη συναισθηματική απάθεια και η αδυναμία συναισθηματικού μοιράσματος και επαφής με τρόπο που είναι ζημιογόνος. Για παράδειγμα, η επί μακρόν αποχή από σεξουαλικές δραστηριότητες και διακοπή οποιασδήποτε μορφής επαφής για μεγάλο χρονικό διάστημα (δεν του/της μιλάει), ακόμη και όταν τον/την κάνει να νοιώθει ανύπαρκτος/η. Επίσης, η χειραγώγηση των συναισθημάτων του άλλου που οδηγεί σε τρόμο, φόβο, δυσκολία χαλάρωσης, ενοχές, αμφιβολίες και αμφισβήτηση του τρόπου σκέψης και των συναισθημάτων του/της για την κατάσταση, αδυναμία να είναι σε επαφή και να εμπιστεύεται τα συναισθήματά του/της είναι και αυτό συναισθηματική βία. Τέλος, αυτή η μορφή συμπεριλαμβάνει παιχνίδια με το μυαλό του άλλου π.χ. διαστρέβλωση των σκέψεών του σε βάρος του θύματος. ΙV) Κοινωνική βία/απομόνωση σημαίνει το να μην επιτρέπεται στον άλλο να δει τους φίλους ή/και τους συγγενείς του, να παρακολουθούνται οι επαφές του με την οικογένειά του και το ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον, το να σαμποτάρονται οι κοινωνικές σχέσεις του άλλου και το να απομονώνεται από τις κοινωνικές του/της δραστηριότητες και επαφές, ο διασυρμός του άλλου π.χ. μέσα από την εσκεμμένη διαστρέβλωση γεγονότων, τη διάδοση κακής φήμης ή την επινόηση ψεύτικων ιστοριών με σκοπό να βλαφθεί η προσωπικότητα, η οικογένεια, η κοινωνική, η επαγγελματική ή η πνευματική ζωή του/της. Εδώ ανήκει και η αποστέρηση της εκπαίδευσης και εργασίας, καθώς και ο εγκλωβισμός της ελεύθερης ανάπτυξης του ατόμου από την ισχύ του χρήματος. V) Οικονομική βία είναι η οικονομική στέρηση και χειραγώγηση του άλλου μέσα από τα χρήματα ή άλλα υλικά αγαθά, π.χ. έλεγχος των οικονομικών του άλλου με τρόπο κυριαρχικό και υποτιμητικό, ο εκβιασμός μέσω των χρημάτων. Στέρηση του δικαιώματος του άλλου για οικονομική αυτονομία (π.χ. να μην του/της επιτρέπεται να εργαστεί). Εσκεμμένη στέρηση οικονομικής υποστήριξης του άλλου (συνήθως σε περιπτώσεις που η γυναίκα δεν εργάζεται) συνήθως αναγκάζοντάς τον/την να αρχίσει να ικετεύει για οικονομική υποστήριξη. Εκμετάλλευση της κοινής περιουσίας μετά τον χωρισμό ή διεκδίκηση μέσω των δικαστηρίων διαφορών με τρόπο καταχρηστικό, προκειμένου εξαντλήσει οικονομικά το θύμα. VI) Η πνευματική βία είναι η χρήση φανερής ή κρυφής βίας ή/και οι απειλές ή άλλες προσπάθειες χειραγώγησης με άμεσες ή έμμεσες τακτικές για να εξαναγκαστεί ο άλλος να αλλάξει, να αρνηθεί ή να σταματήσει να έχει τα δικά του πνευματικά πιστεύω και τους τρόπους να τα εκφράζει. Να υποτιμάται, να περιγελάται ή να κακοποιείται ο άλλος λόγω των πνευματικών του πεποιθήσεων και πρακτικών. Το να χρησιμοποιούνται τα πνευματικά πιστεύω (ή η απουσία τους) για να χειραγωγηθεί ο άλλος ή να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης.

Παράγοντες-Συνέπειες

Η ενδοοικογενειακή βία έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή των ατόμων που πλήττονται, και στις οικογένειες και στην κοινωνία στο σύνολό της. Δεν είναι το αποτέλεσμα μιας στιγμιαία απώλειας του ελέγχου. Πρόκειται για σκόπιμη και συνειδητή απόφαση του δράστη να ελέγξει, να κυριαρχήσει και να καταπιέσει το άλλο πρόσωπο.Για τα θύματα που επηρεάζονται, η ενδοοικογενειακή βία συχνά οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση, την απώλεια της δύναμης και της κίνησης. Μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες, όπως η κατάθλιψη, καταστάσεις άγχους και θυμού είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. 

Η οικογενειακή βία υπάρχει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, σε όλες τις χώρες, άσχετα με την οικονομική ανάπτυξη, τη θρησκεία, το χρώμα, την ηλικία, το κοινωνικό κύρος, το μέγεθος της οικογένειας, την αστική ή αγροτική περιοχή. Τα θύματα και οι δράστες προέρχονται από όλες τις εθνοτικές ομάδες, τους πολιτισμούς, τα επίπεδα εισοδήματος, θρησκείες και τα εκπαιδευτικά επίπεδα, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Η κεντρική αιτία του φαινομένου βασίζεται σε πολιτισμικούς παράγοντες που επιτρέπουν ή και καλλιεργούν τη βία. Τέτοιος πολιτισμικός παράγοντας είναι για παράδειγμα η αποδοχή της σωματικής τιμωρίας των παιδιών από τους γονείς με τη δικαιολογία του σωφρονισμού. Ο ξυλοδαρμός για παράδειγμα ενός δύσκολου παιδιού ίσως και να θεωρείται ένας παιδαγωγικός τρόπος συμμόρφωσης, ωστόσο, λίγοι γνωρίζουν οτι οι δολοφονίες νηπίων είναι περισσότερο αυξημένες από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα. Κοινωνικοί παράγοντες που ενισχύουν το πρόβλημα χωρίς όμως να θεωρούνται αίτια είναι η φτώχια, η ανεργία, ο αλκοολισμός,το διαζύγιο, η αστυφιλία, οι δυσμενείς συνθήκες κατοικίας και η κοινωνική απομόνωση. Ατομικοί παράγοντες που ενισχύουν περιπτωσιολογικά την ενδοοικοιγενειακή βία είναι ο γάμος σε νεαρή ηλικία, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών, η κατάθλιψη,η διαταραχή προσωπικότητας, το χαμηλό εισόδημα, οι εμπειρίες βίας ή κακοποίησης κατά την παιδική ηλικία, ενώ κάποιοι παράγοντες διαπροσωπικών σχέσεων είναι οι συζυγικές συγκρούσεις, η συζυγική ανισορροπία, η ανδροκρατική οικογένεια, το οικονομικό στρες, η φτωχή λειτουργικότητα της οικογένειας.

Συνέπειες στα παιδιά

Οι συνέπειες της άσκησης βίας στα παιδιά είναι πολυδιάστατες και πολυποίκιλες. Συγκεκριμένα τα παιδιά είναι πιθανόν να παρουσιάσουν ψυχολογικές διαταραχές, να νιώσουν απόρριψη και ενοχές, να διαπράξουν αξιόποινες πράξεις, αλλά ακόμα και να εγκαταλείψουν την οικογένειά τους. Τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί μπορεί να παρουσιάσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, αντιδραστική σεξουαλική δραστηριότητα, ανικανότητα να αγαπήσουν ή να εμπιστευτούν, αυτοτραυματισμό και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Ακόμα κάποιες μακροπρόθεσμες κυρίως επιπτώσεις εντοπίζονται στην έλλειψη συναίσθησης, στις μαθησιακές δυσκολίες, στη δυσκολία στο λόγο και σε προβλήματα στη συμπεριφορά. Άλλες σοβαρές συνέπειες είναι οι διαταραχές ύπνου, τροφής, η επιθετικότητα, η υπέρμετρη παθητικότητα, διαφόρων μορφών φοβίες, μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη, ξεσπάσματα οργής και δυσκολία συγκέντρωσης. Επιπλέον, τα παιδιά που ζουν σε οικογένειες στις οποίες ενδοοικογενειακής βίας λαμβάνει χώρα μεταξύ των εταίρων είναι σε υψηλό προσωπικό κίνδυνο να υποστούν κακοποίηση ή παραμέληση. Η κακοποίηση του παιδιού έχει λάβει πλέον τεράστιες διαστάσεις και αυτό διαφαίνεται στις ερευνητικές μελέτες που έχουν διενεργηθεί. Ακριβώς, επειδή είναι μια συμπεριφορά που ενθαρρύνεται μέσω της μάθησης, γι’ αυτό είναι και ένα τόσο σημαντικό θέμα παιδείας, εκπαίδευσης, ενημέρωσης και παραδειγματισμού. Είναι γεγονός ότι η ενδο – οικογενειακή βία είναι περισσότερο δίπλα μας από όσο εμείς πιστεύουμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ζήσει τουλάχιστον ένα περιστατικό κακοποίησης ή βίας σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τουλάχιστον μια φορά σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Είναι, όμως, μια συμπεριφορά που δεν πρέπει είναι ανεκτή, ούτε νομικά, ούτε ηθικά, ούτε ψυχολογικά από τις σημερινές κοινωνίες, αφού τα αποτελέσματά της μόνο επιβλαβή μπορεί να είναι.

Η σημασία της Καταγγελίας

ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΑΣ

1. Στιγματισμός

2. Φόβος επανάληψης της βίας

3. Οικονομική εξάρτηση, αν και εμφανίζεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα

4. Ελπίδα αποκατάστασης σχέσεων

5. Η πεποίθηση ότι η επέμβαση της πολιτείας δεν αλλάζει την στάση του δράστη

6. Γραφειοκρατικά και οικονομικά εμπόδια για προσφυγή στην δικαιοσύνη και δυσνόητη γλώσσα

“Η έλλειψη επαρκούς παρέμβασης και επαρκούς υποστήριξης για τα θύματα επιτρέπει και ενδυναμώνει την περαιτέρω κλιμάκωση της βίας και την πρόκληση σοβαρών ή και θανάσιμων τραυματισμών!”

Θυματολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι πολλά από τα θύματα δεν αναφέρουν τις εμπειρίες τους από την βία που υφίστανται μέσα στην οικογένειά τους, λόγω του αισθήματος της ντροπής, αν κοινοποιηθεί η προσωπική τους κατάσταση, αλλά και του φόβου που θα βιώσουν από την ενδεχόμενη μεγαλύτερη κακοποίησή τους από τον δράστη. Δυστυχώς, είναι πολλές ακόμη οι περιπτώσεις, όπου τα θύματα αισθάνονται υπεύθυνα για τη βία που ασκείται σε αυτούς από τους δράστες ή ακόμη και αποδέχονται ως φυσιολογικό τον ξυλοδαρμό, γιατί «όλοι κάνουν το ίδιο»! Η διαδικασία που ακολουθείται προκειμένου αποφασίσει το θύμα αν θα καταγγείλει την κακοποίησή του συνήθως είναι η εξής: 1/ αντίληψη που έχει το θύμα για το έγκλημα. Αυτό σημαίνει ότι πολλά θύματα δεν μπορούν να αναγνωρίσουν την κακοποίησή τους και δεν θεωρούν ως εγκληματική την στάση του δράστη και είτε από άγνοια είτε από παθητική αποδοχή της κατάστασης δεν προβαίνουν σε καταγγελία. 2/ Η αντίληψη για το χαρακτηρισμό του ως θύμα. Δεν αναγνωρίζει δηλαδή ότι χρήζει βοήθειας και υποστήριξης από εξειδικευμένες ομάδες και ότι μπορεί να αλλάξει την ζωή του προς το καλύτερο. 3/ Το μέγεθος της βλάβης που υπέστη, αν απειλείται η σωματική ακεραιότητά του (π.χ ακρωτηριασμός), 4/ Το σύνδρομο του κακοποιημένου ατόμου είναι να βρει μια ιδιωτική επίλυση του περιστατικού (π.χ μέσω ενός φιλικού ή συγγενικού προσώπου), το οποίο είναι απογοητευτικό ως επί το πλείστον, διότι κανένας δεν μπορεί να αντιληφθεί εξ’ ολοκλήρου την εμπειρία αυτή, αν δεν την έχει βιώσει ο ίδιος. 5/ Άλλες αποφάσεις του θύματος είναι μόνο ο εκφοβισμός του δράστη χωρίς καταγγελία λέγοντας ότι θα πάει στην αστυνομία ή η απόλυτη απραξία (όταν τα θύματα είναι παιδιά) ή δικαστηριακή οδός, που ανακουφίζει μόνο προσωρινά την κατάσταση και ενεργοποιεί εκ νέου τον δράστη, όταν αντιληφθεί ότι τελικά δεν απειλείται.

Έχει παρατηρηθεί οτι στην αίθουσα του δικαστηρίου πολλές φορές τα θύματα δεν παρουσιάζονται με αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται η υπόθεση και να υποστηρίζεται ο δράστης. Είναι αναμενώμενη μια τέτοια αντίδραση, καθώς το θύμα εκτός από την πρωτογενή θυματοποίησή του από την καθεαυτό άσκηση της βίας, καλείται να αντιμετωπίσει και την δευτερογενή θυματοποίησή του που γεννά η βία που ασκεί ο επίσημος κοινωνικός έλεγχος (αρχές επιβολής του νόμου, δικαστήρια, εισαγγελέας) μέσω του στιγματισμού, της παραμέλησής τους και της διαπόμπευσης, ιδιαίτερα στις κλειστές κοινωνίες αλλά και της δραματοποίησης των περιστατικών μέσα στις δικαστηριακές αίθουσες. Όμως, η κατάσταση έχει αλλάξει, οι αρχές αντιμετωπίζουν με περισσότερη κατανόηση και άμεση κινητοποίηση τέτοια περιστατικά και οι φορείς που υποστηρίζουν τα θύματα είναι πλέον πολλοί και αρκετά δυναμικοί. Ωστόσο, θέλουμε να γίνει κατανοητό ότι ο ρόλος του θύματος είναι το Α και το Ω στην ενεργοποίηση του μηχανισμού άσκησης του επίσημου κοινωνικού ελέγχου. Κάθε είδους βία πρέπει να καταγγέλεται χωρίς να υπολογίζεται το κόστος. ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΒΙΑ και έτσι, όχι μόνο μειώνεται το σκοτεινός αριθμός εγκληματικότητας, αλλά σταματά και ο κύκλος της βίας που αναπαράγεται μέσα από τις επόμενες γενιές. Σημειώνεται δε, ότι σε κάποιες χώρες ρυθμίζονται με άλλες μορφές δικαστηριακής παρέμβασης, π.χ οι δράστες είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται στα επείγοντα περιστατικά ενός νοσοκομείου για κάποιο διάστημα.

Συμπέρασμα

Δυστυχώς ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζεται ως ιδιωτική υπόθεση, αλλά τελικά δεν είναι!

Η οικογένεια στην Ελλάδα είναι μοναδικό φαινόμενο! Αυτή η εφ’ όρου ζωής στήριξη των μελών μεταξύ τους, από γονείς στα παιδιά και το αντίστροφο είναι σπάνιο. Είναι γεγονός, επίσης ότι η οικογένεια στην Ελλάδα αποτελεί έναν ισχυρό κοινωνικοπολιτικό θεσμό, ο οποίος αντικατοπτρίζει τις παραδοσιακές δομές, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε κρίση και αναζητά το νόημα στην μετανεωτερική πραγματικότητα. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι σε κάθε οικογένεια υπάρχει ένα αξιακό σύστημα που αναφέρεται στα δικαιώματα του παιδιού, της γυναίκας καθώς και στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Από τον ορισμό, λοιπόν, της ενδοοικογενειακής βίας δεν λείπει το στοιχείο της ανισότητας και της επιβολής εξουσίας. Πάντα υπάρχει αυτός που έχει την δύναμη και κυριαρχεί και ο άλλος που δέχεται την κυριαρχία. Αυτή η ανισότητα χαρακτηρίζει τις σχέσεις αντρών και γυναικών στις οποίες εμφανίζεται το φαινόμενο της κακοποίησης. Η βία μέσα στην οικογένεια χαρακτηρίζεται από άνισα επίπεδα εξουσίας και από καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Γεννιέται ως αντίδραση απέναντι στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η οικογένεια και στην συνέχεια αυτή η βίαιη συμπεριφορά υιοθετείται από τα παιδιά που βιώνουν αυτή την κατάσταση. Έτσι γίνεται ένα σχολείο μάθησης επιθετικής συμπεριφοράς. Η οικογένεια δημιουργεί βίαιους πολίτες που όταν βγουν στην κοινωνία υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να επέλθουν σε άσχημες πράξεις προς τον κοινωνικό περίγυρο και προς τον εαυτό τους.

· Η ενδοοικογενειακή, λοιπόν, βία δεν αποτελεί μία ιδιωτική υπόθεση στην οποία δεν πρέπει να εμπλέκεται ούτε ο γείτονας αλλά ένα κοινωνικό πρόβλημα με μεγάλες διαστάσεις. Μερικοί άνθρωποι ζουν τη βία καθημερινά και έχουν τόσο πολύ αποθαρρυνθεί, που δεν μπορούν ούτε καν πια να την αναγνωρίσουν. Ή φτάνουν να πιστεύουν ότι το αξίζουν, ή ότι «έτσι είναι και δεν αλλάζει». Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι αισθάνονται βαθιά αδύναμοι. Αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για αυτό. Ότι αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα. Όμως, αυτό είναι λάθος! Αλλά για να αρχίζει αυτό να αλλάζει είναι πολύ σημαντικό να ζητήσει την κατάλληλη βοήθεια και αυτός που δέχεται τη βία, και αυτός που την ασκεί (σπανιότερο αλλά εξίσου σημαντικό).

Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα έγκλημα που τιμωρείται πλέον με το Νόμο 3500/2006.

ΓΡΑΜΜΕΣ S.O.S.

Όταν έχετε υποψίες ότι ένα παιδί κακοποιείται συστηματικά στην γειτονιά ή την πολυκατοικία σας καλέστε στο: 1 9 7-->Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (24ωρη γραμμή).

Γυναίκες, θύματα βίας, μπορούν να καλέσουν στο 1 5 9 0 0 ή να γράψουν στο sos15900@isotita.gr ή να απευθυνθούν στο Συμβουλευτικό Κέντρο Αθήνας (Νίκης 11, Σύνταγμα, τηλ.:210 3317305-306) ή στους παρακάτω υποστηρικτούς φορείς:

1. Δήμος Αθηναίων –Γραφείο Ισότητας : Σοφοκλέους 70, Αθήνα, 210-5244657

2. Εθνικό Κέντρο Αλληλεγγύης : Β.Σοφίας 135 & Ζαχάρωφ www . ekka . org . gr

3. Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης : Εστίας 25, Αμπελόκηποι www . enow . gr

4. Ιατρικό Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων : www . mrct . org

5. Κέντρο Στήριξης Οικογένειας (Αρχιεπισκοπής Αθηνών) : Ακαδημίας 95, 210-3811874

6. Κέντρο Κοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών – Θεσσαλονίκη : +30-2310-276782

7. Σπίτι της Γυναίκας – Σέρρες : 23210-99500

8. Κέντρο Έρευνας & Υποστήριξης Θυμάτων Κακοποίησης-Κοινωνικού Αποκλεισμου: www . cvme . gr

9. Ξενώνας για την Κακοποιημένη Γυναίκα και το Παιδί – Ηράκλειο Κρήτης : www . ksenona @ in . gr

10. Kέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων & άλλων μορφών κακομεταχείρισης :Φιλιππου 51, Θεσσαλονίκη (+30-2310-555378).

11. Kέντρα Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής Γυναικών : Αθήνα www . keth i @ keth i . gr, Αλεξανδρούπολη www . info @ aneta . gr, Άμφισσα www . perdik i @ anfo . gr, Bόλος www . kethivo l @ otenet . gr, Ηράκλειο www . kethiira @ otenet . gr, Θεσσαλονίκη www . thketh i @ otenet . gr, Καλαμάτα info syy @ kalamata . keth i . gr, Κομοτηνή syy komotin i @ keth i . gr, Πάτρα www . kethipat @ otenet . gr, Πρέβεζα syy @ preveza . keth i . gr

δημοσίευση 2013